انواع جرثقیل و کاربرد آن‌ها در صنعت و ساختمان

یکی از ابزارهای لیفتینگ و جابه‌جایی در پروژه‌های صنعتی، عمرانی، ساختمانی و کارگاهی جرثقیل‌ها هستند.  از کارگاه‌های کوچک تا سوله ها و کارخانه‌های بزرگ، همه برای جابه‌جایی ایمن و حمل و نقل دقیق و آسان انواع بار، ضروری است که به انواع جرثقیل سقفی و ریلی مجهز باشند. آشنایی با مدل‌های مختلف جرثقیل به شما کمک خواهد کرد تا نوع مناسبی از این محصولات را انتخاب کنید؛ این به افزایش بهره‌وری، سرعت و بالابردن ایمنی کار کمک شایانی خواهد کرد. در این مقاله، با راهنمای کامل انواع جرثقیل‌ها، ویژگی‌ها، کاربردها و تفاوت‌های آن‌ها آشنا می‌شویم.

جرثقیل چیست و چگونه کار می‌کند؟

جرثقیل نوعی ماشین مکانیکی است که در انواع برقی و دستی طراحی و تولید می‌شود. این محصول صرفا جهت بلند کردن و جابه‌جایی اجسام از سبک تا سنگین طراحی و تولید می‌شود.

اساس عملکرد آن بر پایه‌ی ترکیب چند جزء اصلی است: موتور یا نیروی محرکه، سیستم بالابر (زنجیری یا سیم‌بکسلی)، بازو یا پل، ترولی حرکت‌دهنده و کنترل‌کننده.
جرثقیل‌ها با توجه به نوع ساختار و کاربردشان به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند؛ از جرثقیل سقفی صنعتی گرفته تا جرثقیل دستی کارگاهی و جرثقیل دروازه‌ای فضای باز.

دسته‌بندی کلی انواع جرثقیل‌ها

جرثقیل‌ها شامل تاورکرین‌ها یا جرثقیل‌های برجی، جرثقیل‌های ماشینی، سقفی، آویز ، بازویی و دروازه‌ای می‌شوند که در اینجا این محصولات را دسته بندی کرده و در مورد نوع کاربرد و ظرفیت‌شان، صحبت خواهیم کرد.

به طور کلی، جرثقیل‌ها معمولاً بر اساس محل نصب و منبع تغذیه به چند گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. جرثقیل سقفی (Overhead Crane)
2. جرثقیل دروازه‌ای (Gantry Crane)
3. جرثقیل آویز (Suspension Crane)
4. جرثقیل دستی و برقی زنجیری
5. جرثقیل سیم‌بکسلی برقی
6. جرثقیل برجی و سیار

در ادامه نوع کاربری و کارکرد هر کدام را به طور جداگانه بررسی کرده‌ایم.

جرثقیل سقفی؛ پرکاربردترین نوع جرثقیل صنعتی

جرثقیل سقفی یا Overhead Crane معمولاً در کارخانه‌ها و سوله‌های صنعتی نصب می‌شود و وظیفه دارد بار را در امتداد طول و عرض سالن جابه‌جا کند. این نوع جرثقیل معمولاً روی دو ریل در ارتفاع نصب می‌شود و توسط اپراتور کنترل می‌گردد. این محصول برای واحدهای صنعتی تا حدی حائز اهمیت است که سوله‌ها مجهز به جرثقیل اجاره یا خریداری می‌شوند؛ در واقع این یک مزیت محسوب می‌شود.

انواع جرثقیل سقفی

• جرثقیل سقفی تک‌پل:
  در جرثقیل سقفی تک پل یک تیر اصلی وجود دارد که بالابر، روی آن حرکت کرده و اجسام را جابه‌جا می‌کند. این مدل برای حمل و لیفتینگ بارهای سبک تا حدود به 10 تن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  نمونه‌ی متداول آن جرثقیل سقفی کارگاهی کوچک است که برای محیط‌های محدود گزینه مناسبی محسوب می‌شود.
• جرثقیل سقفی جفت‌پل:
  این مدل، همانطور که از نامش پیداست، دارای دو تیر اصلی است و برای ظرفیت‌های سنگین‌تر (۱۰ تا ۵۰ تن یا بیشتر) استفاده می‌شود. قابل ذکر است که این نوع پایداری و ایمنی بالاتری دارد و برای کارخانه‌های بزرگ و سوله‌های صنعتی گزینه‌ی مناسبی است.
• جرثقیل سقفی آویز:
  جرثقیل سقفی آویز در مکان‌هایی که امکان نصب پل و ریل وجود ندارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مدل همچنین برای فضاهای کوچکتر و یا خطوط تولید سبک، کاربردی است.

جرثقیل‌های سقفی می‌توانند به‌صورت برقی یا دستی طراحی شوند و در مدل‌های تک‌فاز یا سه‌فاز بسته به محیط کار نصب شوند. مدل های سقفی توسط ترولی جرثقیل سقفی در طول و عرض سقف سوله یا کارگاه حرکت کرده و بار را جابه‌جا می کنند.
در مجموعه سیم بکسل پایتخت، انواع جرثقیل سقفی با طراحی سفارشی برای محیط‌های کارگاهی، سوله و کارخانه ارائه می‌شود.

اینجا بیشتر بخوانید: معرفی انواع جرثقیل سقفی

جرثقیل برقی زنجیری؛ مناسب برای ظرفیت‌های متوسط

جرثقیل برقی زنجیری  بویژه برای کارگاه‌ها و خط تولید سبک و همچنین برای سوله‌های صنعتی که در حوزه های سبک‌تری فعالیت دارند، گزینه مناسبی است. در مدل برقی، همانطور که از نامش پیداست، دستگاه با برق کار می‌کند و زنجیر فولادی متصل به دستگاه، بار را جابه جا می‌کند.
این نوع در دو مدل تک‌فاز و سه‌فاز عرضه می‌شود. قیمت جرثقیل برقی زنجیری تک‌فاز قاعدتا ارزان‌تر است و برای مکان‌هایی مناسب است که برق صنعتی در دسترس نیست، در حالی که مدل سه‌فاز برای استفاده مداوم و بارهای سنگین‌تر گزینه بهتری است.

در هنگام خرید جرثقیل برقی به نوع منبع برق تغذیه‌تان توجه داشته باشید.

از مزایای این نوع جرثقیل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نصب سریع و آسان
• نگهداری کم‌هزینه
• صدای کمتر نسبت به مدل‌های دستی
• امکان کنترل دقیق حرکت بار

در مجموعه سیم بکسل پایتخت، انواع جرثقیل سقفی برقی زنجیری در ظرفیت‌های مختلف (۵۰۰ کیلوگرم تا ۱۰ تن) عرضه می‌شود که مناسب محیط‌های صنعتی کوچک و متوسط است.

 

جرثقیل سیم‌بکسلی برقی؛ مخصوص بارهای سنگین

جرثقیل سیم‌بکسلی (Wire Rope Hoist) از سیم بکسل فولادی برای بلند کردن بار استفاده می‌کند. بلاشک این مدل نسبت به نوع زنجیری قدرت بالاتری در بلند کردن و جابه‌جایی دارد و برای ظرفیت‌های ۵ تا ۵۰ تن و حتی بیشتر مناسب است.
از این نوع با موتور برقی، بیشتر در جرثقیل‌های سقفی جفت‌پل و جرثقیل دروازه‌ای بزرگ استفاده می‌شود.

مزایای جرثقیل سیم‌بکسلی برقی:

• ظرفیت و دوام بالا
• امکان استفاده در شیفت‌های طولانی
• مناسب برای خطوط تولید و کارخانه‌های فولاد یا سیمان

سیم بکسل پایتخت با تجربه در تولید و تأمین انواع بالابر و جرثقیل سیم‌بکسلی، تجهیزات با کیفیت و ایمن را برای صنایع سنگین ارائه می‌دهد. برای انتخاب و مشاوره خرید جرثقیل برقی سیم بکسلی با کارشناسان ما، با شماره‌های درج شده در بالای صفحه، در تماس باشید.

جرثقیل دستی؛ ساده، قابل حمل و اقتصادی

جرثقیل دستی یا زنجیری دستی، برای محیط‌های کارگاهی که بار سبک است و نیاز به برق نیست، برای جابه جایی بار سبک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از ابتدایی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین انواع جرثقیل محسوب می‌شود.

از جرثقیل دستی کارگاهی برای ظرفیت‌های سبک (تا ۵ تن) در تعمیرگاه‌ها، انبارها و کارگاه‌های فلزکاری استفاده می‌شود.
همچنین از مزایای جرثقیل دستی می‌توان به قیمت مقرون به صرفه آن، امکان نصب آسان و عدم نیاز به اتصال به برق اشاره کرد.

جرثقیل دروازه‌ای؛ مناسب فضاهای باز و سنگین

جرثقیل دروازه‌ای (Gantry Crane) زمانی به کار می‌رود که سقف یا سازه‌ای برای نصب جرثقیل و یا کارگذاشتن ریل سقفی و پل وجود ندارد. این نوع روی زمین و بر روی ریل نصب می‌شود و برای محوطه‌های باز، پروژه‌های عمرانی و صنایع بزرگ کاربرد دارد.

جرثقیل دروازه‌ای در ابعاد متنوعی طراحی شده و از مدل‌های کوچک کارگاهی تا مدل‌های غول پیکر بندری برای جابه‌جایی کانتینرهای سنگین، تولید و کارگذاشته می‌شود.

مدل دروازه‌ای مانند دیگر انواع مدل‌های جرثقیل بسیار کاربردی بوده و در حمل و جابه‌جایی بار، از تجهیزات ضروری و حیاتی محسوب می‌شود.

جرثقیل برجی و سیار؛ مخصوص پروژه‌های ساختمانی

جرثقیل برجی را بی‌شک، در هرجایی از سطح شهر، کنارپروژه‌های ساختمان سازی و برج سازی بلندمرتبه دیده‌اید. این نوع دارای بازوی بلند و پایه‌ی ثابت است که در ارتفاع زیاد کار می‌کند. جرثقیل برجی در ظرفیت‌های متنوعی (از 1.5 تا 60 تن) تولید می‌شود که در هنگام خرید توجه داشته باشید، ظرفیت متناسب با پروژه یا پروژه‌هایتان را خریداری کنید.
در کنار آن، جرثقیل سیار یا کامیونی نیز وجود دارد که برای عملیات موقت و حمل‌ونقل سریع مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جدول ظرفیت و نوع کاربرد انواع جرثقیل

نوع جرثقیل	ظرفیت معمول (تن)	نوع محیط کاری	منبع تغذیه / عملکرد	کاربردهای اصلی	توضیح فنی و نکات انتخاب
جرثقیل دستی زنجیری	0.5 تا 5 تن	کارگاه، تعمیرگاه، انبار	دستی (بدون برق)	بلند کردن بارهای سبک، نگهداری موقت، محیط‌های فاقد برق	ساده‌ترین نوع جرثقیل، مناسب برای فضاهای کوچک و جابه‌جایی‌های گاه‌به‌گاه
جرثقیل برقی زنجیری تک‌فاز	0.5 تا 3 تن	سوله، خط تولید سبک	برقی (تک‌فاز)	لیفتینگ بارهای سبک در محیط‌های فاقد برق سه‌فاز	اقتصادی، کم‌صدا و مناسب محیط‌های کوچک صنعتی
جرثقیل برقی زنجیری سه‌فاز	1 تا 10 تن	کارخانه، کارگاه متوسط	برقی (سه‌فاز)	جابه‌جایی مستمر بار، خطوط مونتاژ و تولید	کنترل دقیق حرکت بار، دوام بالا و قابلیت کار طولانی
جرثقیل سیم‌بکسلی برقی	5 تا 50 تن (قابل‌افزایش تا 100 تن)	کارخانه سنگین، صنایع فولاد، پتروشیمی	برقی (سه‌فاز)	لیفتینگ مداوم بارهای سنگین	توان بالا، مناسب شیفت‌های پیوسته و ظرفیت‌های زیاد
جرثقیل سقفی تک‌پل	1 تا 10 تن	سالن صنعتی، کارگاه تولید	برقی یا دستی	جابه‌جایی بار در امتداد سالن، محیط‌های با دهانه کوچک	وزن سبک، هزینه نصب کمتر، مناسب برای فضاهای محدود
جرثقیل سقفی جفت‌پل	10 تا 100 تن	سوله بزرگ، کارخانه فولاد	برقی (سه‌فاز)	حمل بارهای بسیار سنگین و حجیم	پایداری بالا، توزیع یکنواخت بار، مناسب برای دهانه‌های وسیع
جرثقیل سقفی آویز	0.5 تا 5 تن	خطوط مونتاژ سبک، انبار	برقی یا دستی	نصب در مکان‌های فاقد تیر سقفی قوی	نصب از زیر سازه، مناسب فضاهای محدود و سبک
جرثقیل دروازه‌ای (گنتری)	5 تا 200 تن	فضای باز، بنادر، پروژه‌های عمرانی	برقی یا هیدرولیکی	حمل بارهای بزرگ در محیط باز	سازه مستحکم، قابلیت جابه‌جایی روی ریل زمینی
جرثقیل نیم‌دروازه‌ای	2 تا 20 تن	کارخانه، محیط نیمه‌باز	برقی	ترکیبی از جرثقیل سقفی و دروازه‌ای	مناسب برای زمانی که یک سمت فضای باز است
جرثقیل برجی (Tower Crane)	1.5 تا 60 تن	پروژه‌های ساختمانی مرتفع	برقی / هیدرولیکی	لیفتینگ در ارتفاع زیاد، ساختمان‌سازی	نصب ثابت یا متحرک، بازوی بلند و پایه مقاوم
جرثقیل سیار (کامیونی یا موبایل)	5 تا 120 تن	پروژه‌های موقت، راه‌سازی، امداد	دیزلی یا هیدرولیکی	جابه‌جایی سریع و حمل بار در نقاط مختلف	قابلیت حرکت سریع، بدون نیاز به نصب ثابت

اجزای اصلی جرثقیل‌ها

هر نوع جرثقیل از بخش‌های مشترکی تشکیل شده است:

• موتور یا نیروی محرکه: وظیفه تأمین انرژی حرکت را دارد.
• سیستم بالابر: شامل سیم بکسل یا زنجیر است.
• ترولی (Trolley): بار را روی پل حرکت می‌دهد.
• کنترلر: امکان کنترل دقیق بالا و پایین یا حرکت افقی بار را فراهم می‌کند.
• سازه یا پل: قسمت اصلی است که بار روی آن جابه‌جا می‌شود.

پیشنهاد مقاله: آشنایی با اصطلاحات رایج و اجزا جرثقیل

انتخاب جرثقیل مناسب برای محیط کاری

انتخاب جرثقیل مناسب، یکی از تصمیمات حیاتی در هر پروژه‌ی صنعتی، ساختمانی یا کارگاهی است. هر محیط کاری ویژگی‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارد؛ از فضای نصب و نوع بار گرفته تا شرایط برق و دفعات استفاده. به همین دلیل، باید پیش از خرید، نوع جرثقیل را دقیقاً بر اساس نیاز واقعی انتخاب کنید. به عنوان مثال، اگر در یک سوله‌ی بسته فعالیت دارید، جرثقیل سقفی بهترین گزینه است، زیرا امکان جابه‌جایی بار در کل فضای سالن را بدون اشغال سطح زمین فراهم می‌کند. اما در پروژه‌های عمرانی فضای باز، معمولاً از جرثقیل دروازه‌ای یا مدل‌های متحرک استفاده می‌شود.

در محیط‌هایی با ظرفیت بار سبک‌تر، می‌توان از جرثقیل دستی بهره برد، در حالی که برای خطوط تولید مداوم و بارهای سنگین‌تر، انتخاب جرثقیل سیم‌بکسلی برقی یا جرثقیل برقی زنجیری منطقی‌تر است. به‌طور کلی، انتخاب نادرست جرثقیل می‌تواند باعث استهلاک زودرس، افزایش هزینه‌های نگهداری و حتی کاهش ایمنی شود. در ادامه، چهار عامل کلیدی که باید هنگام انتخاب نوع جرثقیل در نظر بگیرید را مرور می‌کنیم:

برای انتخاب درست، باید به چند عامل مهم توجه کنید:

• نوع محیط کار: فضای بسته (جرثقیل سقفی) یا باز (دروازه‌ای)
• ظرفیت بار: سبک، متوسط یا سنگین
• منبع انرژی: دستی، برقی تک‌فاز یا سه‌فاز
• تردد و میزان استفاده: کارگاهی موقت یا صنعتی دائم

کارشناسان مجموعه سیم بکسل پایتخت می‌توانند با بازدید از محل پروژه، بهترین نوع جرثقیل را از نظر ظرفیت، ابعاد و نوع سازه برای شما طراحی و پیشنهاد دهند.

نکات ایمنی در استفاده از جرثقیل

رعایت اصول ایمنی، مهم‌ترین بخش در کار با جرثقیل است:

• بررسی سیم بکسل یا زنجیر قبل از هر بار استفاده
• عدم بلند کردن باری بیش از ظرفیت مجاز
• آموزش اپراتور برای کنترل دقیق
• سرویس و روانکاری منظم قطعات متحرک
• استفاده از کلید قطع اضطراری در جرثقیل‌های برقی

پیشنهاد مقاله: نکات ایمنی مهم در مورد کار با جرثقیل

جمع‌بندی کوتاه: چگونه بهترین جرثقیل را انتخاب کنیم؟

برای انتخاب بهترین جرثقیل، ابتدا نوع فضای کاری خود را مشخص کنید؛ اگر فضای بسته دارید، جرثقیل سقفی بهترین انتخاب است و اگر در محیط باز فعالیت می‌کنید، جرثقیل دروازه‌ای یا سیار گزینه مناسب‌تری خواهد بود. در پروژه‌های سبک یا موقت، جرثقیل دستی زنجیری پاسخ‌گوی نیاز شماست، اما برای خطوط تولید مداوم و ظرفیت‌های بالا، بهتر است به سراغ جرثقیل‌های برقی زنجیری یا سیم‌بکسلی بروید. همواره ظرفیت بار، منبع تغذیه و دفعات استفاده را با کمک کارشناسان فنی بررسی کنید تا از نظر ایمنی، دوام و بهره‌وری بهترین انتخاب را داشته باشید.
در مجموعه سیم بکسل پایتخت، مشاوره رایگان برای انتخاب دقیق و طراحی سفارشی انواع جرثقیل ارائه می‌شود تا پروژه شما با حداکثر کارایی و ایمنی اجرا شود.